Het aanpakken van de (post) corona dilemma’s (zie https://dansenmetdilemmas.nl/corona-dilemmas-geanalyseerd/ voor een analyse van belangrijke, niet medische, coronadilemma’s) moeten we zien in de context van de andere Europese en mondiale crises. China versus US, de klimaatcrisis, het vluchtelingenprobleem enz. Vragen zijn:
- Waar moeten we ons werkelijk druk om maken in het post-corona-crisis tijdperk?
- Wat doet er echt toe en wat zijn de grootste risico’s waar we rekening mee moeten houden?
- Wat voor wereld willen we onze (klein)kinderen nalaten?
Vragen zonder een eenvoudig antwoord omdat de mens eerder reageert op urgente problemen dan op langere-termijn problemen die misschien veel groter zijn. Vergelijk de Corona crisis met de klimaatcrisis (Minnesma, Urgenda. VPRO Tegenlicht van 10 mei 2020).
Illustratief zijn de volgende getallen: Er wordt wereldwijd 5000 miljard besteed aan subsidies voor de fossiele industrie (bron: IMF) en voor de New Green Deal wordt in Europa 1000 miljard uitgetrokken in de komende jaren.
Als de Covid-19 pandemie wordt geplaatst in een rij met de belangrijkste risico’s waarmee we de komende jaren rekening moeten houden ontstaat het volgende beeld:
- Gezondheidsrisico’s, Pandemieën (kunnen de mensheid decimeren, zoals bij zeehonden en konijnen; In de VS is obesitas het nummer 1 gezondheidsrisico; de corona pandemie stond niet hoog op de agenda, maar een dergelijke pandemie was door allerlei instanties voorspeld).
- Klimaatverandering (verwoestijning, stijging zeespiegel e.d. met alle bijbehorende humanitaire rampen en daarop volgende migratiegolven)
- Biodiversiteit (niet meer werkende ecosystemen omdat ‘sleutelsoorten’ wegvallen)
- Sociale rechtvaardigheid (omdat sociale spanningen zoals als gevolg van racisme en sterke inkomens/vermogensongelijkheid kunnen leiden tot populisme, revoluties en dictaturen)
- Verhouding enkeling versus de gemeenschap. Risico van verzwakking van het democratisch gehalte van natiestaten. En de EU is democratisch nog niet sterk.
- Internationale betrekkingen. (On)veiligheid, verhouding tussen gemeenschappen. Competitie tussen staten. Geweld en oorlog (vanwege gebrek aan vertrouwen en samenwerking, uit de hand gelopen machtspolitiek, proliferatie atoomwapens).
- Onenigheid over zingeving: identiteitsvraagstukken, diversiteitsopvattingen, co-existentie van verschillende groepen en religies. (Risico van botsende beschavingen/religies, terrorisme etc)
Uiteraard worden deze onderwerpen al jarenlang bediscussieerd. Pandemieën stonden echter niet hoog op de agenda!
Er is derhalve veel aandacht nodig voor:
- Goede en flexibele gezondheidsinfrastructuur (bijv financieren ziekenhuizen op basis van aantal verrichtingen of de samenwerkende ziekenhuizen in een regio op basis van de gezondheid van de regio-populatie; (zie ook L. van Erp:’ Laat zorgaanbieders zich richten op wat nodig is, zonder financieel risico’, FD 6 mei 2020)).
- De ‘New green deal’ van Europa en de klimaatafspraken van Parijs realiseren.
- Minder afval en vervuiling, minder overconsumptie. (“Vervuiling is de belangrijkste doodsoorzaak in de wereld” (The lancet). De vraag is: wat kan de aarde dragen? ‘De mens als sprinkhanenplaag’).
- Duurzaamheid en de energietransitie bevorderen.
- Groeien naar een circulaire economie.
- Ontwikkelen/verbeteren van het democratisch proces en sterke nationale- en internationale instituties.
- Een rechtvaardiger sociaal-economisch stelsel; Rechtvaardige inkomensverdeling en belastingafdracht.
- Adequate machtspolitiek en een afgestemd defensieapparaat op EU-niveau.
- Andere landen in Europa en elders helpen, al was het maar vanuit besef van afhankelijkheid en welbegrepen eigenbelang.
- Een permanente interculturele- en interreligieuze dialoog voeren op basis van inclusiviteit (om de terreur, de afsluiting ed van botsende beschavingen te voorkomen).
We moeten ons realiseren dat de gezondheids/coronacrisis gelinkt is aan de economische crisis, de ecologische crisis en de klimaatcrisis en dat de problemen van landen en van Europa genesteld zijn in wereldwijde problemen.
Laten we ons afvragen hoe ingewikkelde wereldwijde veranderingen te realiseren zijn.
Over het realiseren van veranderingen en transities is veel geschreven (de Caluwé, Vermaak, Boonstra, Rotmans). Een hele simpele veranderingsformule die ik graag hanteer om een eerste beeld van een situatie te verkrijgen is de onderstaande:
Verandering = Onbehagen x Visie x Condities x Durf
Toelichting:
- Onbehagen = Urgentie, Pijn, Bewustzijn/besef.
- Visie = Concrete beelden van de gewenste situatie, Opwinding, Energie.
- Condities = Eigenaarschap, Informatie, Tijd, Geld, Leiderschap, Faciliteiten, Denklenigheid ed.
- Durf = Beginnen Pilots, Projecten en experimenten in gang te zetten, Kleine haalbare stappen nemen, Voortgang monitoren.
Als één van de elementen in de formule afwezig is komt verandering niet tot stand. Op dit moment is het onbehagen/de urgentie door de corona zeer groot en gebeurt er opeens van alles.
Bij voldoende Onbehagen is het verstandig te starten met Visie (en niet extra zout in de open wond te strooien). Bij onvoldoende Onbehagen is het verstandig te starten met het opvoeren van het ‘Onbehagen’ door informatie te verstrekken en het bewustzijn op te voeren.
Soms gaan veranderingen uiterst traag (milieubeweging is reeds 50 jaar bezig), soms is er door hard te werken aan alle factoren een kantelpunt en gaat het opeens snel (val Berlijnse muur, ineenstorting Sovjetrijk, wereldwijde overeenstemming over klimaatdoelen in Parijs).
Steven Olthof
Geef een reactie