Roger Martin – Integratief vs conventioneel denken

In het boek ‘The opposable mind, how successful leaders win through integrative thinking’,
(2007), beschrijft Roger Martin zijn onderzoek naar de manier waarop 50 succesvolle
ondernemers en CEO’s denken en beslissen.

Hij begint met een citaat van F.Scott Fitzgerald:
“The test of a first-rate intelligence is the ability to hold two opposing ideas in mind at the same time
and still retain the ability to function. One should, for example, be able to see that things are hopeless
yet be determined to make them otherwise”.

Integratieve denkers zijn denkers die dilemma’s kunnen verzoenen en die in plaats van
alleen of-of-denken (trade-offs) ook én-én-denken toepassen, de kunst van ‘Dancing
through complexity’ en ‘Shaping resolutions by resisting simplification’.

Vier stappen
Om het verschil tussen integratieve en conventionele denkers uit te leggen onderscheid
Martin vier stappen in het denkproces:

1. Salience: Welke (opvallende) elementen van een probleem neem ik in beschouwing?
Welke en hoeveel elementen zie ik als belangrijk en relevant?
2. Causality: Hoe geef ik betekenis aan wat ik zie? Welke patronen zie ik in de relaties tussen
de elementen? Welke oorzakelijke verbanden leg ik? Hoe ziet mijn mentaal model eruit?
3. Architecture: Wat is de architectuur van mijn beslissingen? Welke taken ga ik doen en in
welke volgorde? Welke specifieke uitkomst streef ik daarbij na?
4. Resolution: Hoe weet ik dat ik klaar ben met dit probleem/dilemma?
In onderstaand schema wordt het verschil tussen de twee denkstijlen nader toegelicht:

Integratieve denkers:

• ..Kijken breder naar belangrijke en relevante factoren. Ze kijken bijvoorbeeld niet alleen
  naar klantvragen maar ook naar de niet uitgesproken achterliggende behoeften van
  klanten. Ze omarmen de chaos en de complexiteit van een situatie omdat ze weten dat
  vanuit het doorgronden van de complexiteit de beste antwoorden voortkomen.
• ..Kijken verder dan alleen simpele relaties tussen de elementen van een probleem. Ze
  proberen ook vat te krijgen op de meer complexe, genuanceerde en vaak niet-lineaire
  relaties tussen de elementen. Ze construeren dus een rijker mentaal model van de
  situatie. Bijvoorbeeld in de hotelbranche geloven conventionele denkers dat de kwaliteit
  van de service afhangt van een strikte regulering van de interacties tussen gasten en
  medewerkers (protocollen, regels, afspraken). Een integratieve denker ziet een complexe
  causale relatie tussen de kwaliteit van de geleverde service aan gasten door de
  medewerkers en de manier waarop medewerkers denken over het beleid en gedrag van
  hun werkgever. Voelen ze zich gezien en betrokken bij de organisatie en delen ze de
  belangrijkste waarden, worden ze behandeld zoals ze geacht worden de gasten te
  behandelen en is dat in alle aspecten van de bedrijfsvoering zichtbaar en consequent
  toegepast? Zo ja, dan bevordert dat het leveren van topkwaliteit aan gasten in sterke
  mate. Integratieve denkers kijken naar patronen, connecties en causale relaties en
  proberen buiten de conventionele en gevestigde opties en oplossingen te denken.
• ..Delen het probleem niet op in onafhankelijke delen waar ze vervolgens een voor een
  aan werken. Ze houden het volledige gehele probleem goed in het oog terwijl ze aan de
  onderdelen werken. Ze gaan daarbij uit van een aantal overkoepelende waarden en
  organisatorische principes. Ze blijven gedurende het hele denkproces bij alle stappen de
  complexiteit omarmen om kansen te zien voor doorbraak oplossingen/verzoeningen.
• ..Zoeken altijd naar creatieve oplossingen voor de spanningen, tegenstellingen,polariteiten
  in plaats van onplezierige afwegingen te maken en te stoppen bij of-ofdenken. Het gedrag dat
  hoort bij dat creatieve zoeken naar verzoeningen van problemen en dilemma’s (zoals beslissingen uitstellen, teams wegsturen om de problematiek nog beter of breder te onderzoeken en te
  doordenken, op het laatste moment nieuwe opties genereren ed) lijkt vanaf de buitenkant
  soms niet besluitvaardig, maar hoort bij denkers die conventionele opties en simpele
  onplezierige trade-offs niet accepteren, maar doorgaan totdat ze het beste van meerdere
  werelden hebben gevonden. (Bijvoorbeeld, vereenvoudiging door specialisatie zorgt er vaak
  voor dat mensen alleen aandacht besteden aan een beperkt aantal zaken in plaats van telkens
  rekening te houden met alle relevante factoren. Immers specialisatie en coördinatie gericht
  op het bereiken van bepaalde doelen zijn twee zijden van dezelfde medaille).

Roger Martin illustreert zijn betoog met vele aansprekende voorbeelden uit de businesswereld,

Je eigen kennissysteem

Integratieve denkers reflecteren regelmatig op hun eigen ‘kennissystyeem’: Hun eigen mensen wereldbeeld hun eigen modellen en tools, en hun eigen ervaringen (zie onderstaand schema). Ze denken na over wie ze zijn in de wereld (‘stance’) en wat ze proberen te bereiken. En ook hoe ze de wereld om zich heen zien en hoe ze zichzelf daarin zien opereren en hoe ze daarbij samenwerken met anderen, omdat niemand de waarheid in pacht heeft en
de wereld te complex is om in je eentje te doorgronden. Hoe ze met behulp van modellen en instrumenten hun denken organiseren, hoe ze denkfouten kunnen tegengaan en hun modellen kunnen verrijken en hoe ze hun gevoeligheden en vaardigheden kunnen verbeteren en blinde vlekken kunnen verminderen.

Steven Olthof, mei 2022